PDF'den okumak isteyenler için: Lütfen tıklayınız.
Not: Arama yapılırken kolaylık sağlaması için ñ (nazal n) harfi “n” ile gösterilmiştir.
1) Yapım Ekleri
1.1) İsimden İsim Yapan Ekler
+sız, +siz
+lık, +lik, +dık, +dik, +tık, +tik
+lı, +li, +di, +dı, +tı, +ti
+şı, +şi
+ğı, +gi, +kı, +ki
+das, +des, +tas, +tes, +las, +les
+ew, +aw
+şak, +şek
+dağan, +değen, +tağan, +teğen
+şılıq, +şilik
+şıl, +şil
+şa, +şe
+raq, +rek
+law, +law; +daw, +dew; +taw, +tew
+ğıl, +qıl
+ğılt, +gılt
+ğıltım, +gıltım
+şıq, +şik
+nşı, +nşi
+dan, +den; +tan, +ten; +nan, +nen
+day, +dey, +tay, +tey
+aw, +ew
+dayın, +deyin
+gey, +key
+an, +en
+şan, +şen
+ı, +i
+şa, +şe
+aq,+ek
+lap, +lep, +dap, +dep, +tap, +tep
+y
+ğana, +gene, +qana, +kene
Alıntı ekler: +bey, +biy+ bi ; +ı, +i, +ıy, +iy; +ger,+ker; +ğoy, +goy, +göy; +gor;
+xana; +keş; paz; +tay
1.2) İsimden Fiil Yapma Ekleri
+la, +le, +da, +de, +ta, +te
+lan, +len; +dan, +den; +tan, +ten
+a, +e
+ay, +ey, +y
+ar, +er, +r
+ğar, +ger, +qar, +ker
+ı, +i
+k, +ıq, +ik
+sı, +si
+sıra, +sire
+ğır, +gir, +qır, +kir
+ıra, +ire
+al, +el, +l
+l
+sa, +se
+sın, +sin
+da, +de
+ğa, +ge, +qa, +ke
1.3) Fiilden İsim Yapma Ekleri
+w, +uw, +üw
+ma, +me, +ba, +be, +pa, pe
+(ı)m, (i)m, +m
+(ı)s, +(i)s, +s
+ğı, +gi, +qı, +ki
+(i)k, +(ı)q
+aq, +ek
+dı, +di
+ğış, +giş, +qış, +kiş
+(ı)ş, +(i)ş
+(ı, i)n
+maq, +mek, +baq, +bek, +paq, +pek
+mıs, +mis; +bıs, +bis; +mış, +miş
+mal, +mel
+ğın, +gin, +qın, +kin
+şaq, +şek
+ğak, +gek, +qaq, +kek
+sın, +sin
+malı, +meli; +balı, +beli; +palı, +peli
+(ı)msaq, +(i)msek
+(ı,i)mpaz
+(ı)mdı, +(i)mdi
+ğır, +gir, +qır, +kir
+ağan, +egen
+ası, +esi
+aşaq, +eşek
+ar, +er, +r
+(ı)nqı, +(i)nki
+ı, +i, +u, +ü
+a, +e
+tı
+l
1.4) Fiilden Fiil Yapma Ekleri
+ma, +me, +ba, +be, +pa, +pe
+s
+t
+dır, +dir, +tır, +tir
+ğız, +giz, +qız, +kiz
+ğar, +ger, +qar, +ker
+ğır, +gir, +qır, +kir
+ar, +er; +ır, +ir
+l
+n
+ğıla, +gile, +qıla, +kile
+msıra, +msire
2) İsimler
2.1)İsimlerde Çokluk
+lar, +ler, +dar, +der, +tar, +ter
2.2) İsimlerde İyelik
+(ı)m, +(i)m
+(ı)n, +(i)n; +nez, +(ı)nız, +(i)niz
+ı, +i; +sı, +si
2.3)Aitlik Eki
+ğı, +gi, +qı, +ki
2.4) İsmin Halleri
+nın, +nin, +dın, +din, +tın, +tin (İlgi Hali)
+nı, +ni, +tı, +ti, +dı, +di, +n (Yükleme Hali)
+ğa, +ge, +qa, +ke, +a, +e (Yönelme Hali)
+da, +de, +ta, +te (Bulunma Hali)
+dan, +den, +tan, +ten --benzeşmeyle +nan, +nen-- (Çıkma Hali)
+men, +ben, +pen, +menen, +benen, +penen (Vasıta Hali)
+day, +dey, +tay, +tey, +şa, +şe (Eşitlik Hali)
2.5 İsimlerde Soru
+ma, +me, +ba, +be, +pa, +pe
2.6 İsimlerde Bildirme (Ek Fiil)
+e (isim-fiil)
+dı, +di; +tı, +ti (Görülen Geçmiş Zaman)
+ğan, +gen, +qan, +ken (Öğrenilen Geniş Zaman)
+sa (Şart)
3) Sıfatlar
+nşı, +nşi (Sıra Sayı Sıfatları)
+dan, +den ( Üleştirme Sayı Sıfatları)
+aw, +ew ( Topluluk Sayı Sıfatları)
4) Fiiller
4.1) Şahıs Ekleri
+mın, +min, +bın, +biz, +pın, +pin (1.Tip Şahıs Ekleri)
+ayın, +eyin; +yın, +yin ( 3. Tip Şahıs Ekleri (Emir))
+ayıq, +eyik; +yıq, +yik ( 3. Tip Şahıs Ekleri (Emir))
+nız, +niz, +ndar, +nder, +nızdar, +nizder ( 3. Tip Şahıs Ekleri (Emir))
+sın, +sin ( 3. Tip Şahıs Ekleri (Emir))
4.2) Bildirme Kipleri
+dı, +di; +tı, +ti (Görülen Geçmiş Zaman)
+ıp, +ip, +p (Öğrenilen Geçmiş Zaman 1.Tip)
+ğan, +gen; qan, +ken ( Öğrenilen Geçmiş Zaman 2.Tip)
+a, +e, +y (Şimdiki Zaman 1.Tip)
+ıp (yardımcı fiil), +ip (yardımcı fiil) (Şimdiki Zaman 2. Tip)
+(u)w, +(ü)w, +w (Şimdiki Zaman 3.Tip)
+a, +e, +y (Gelecek Zaman 1. Tip)
+ğalı (yardımcı fiil), +geli, +qalı, +keli (Gelecek Zaman 2. Tip)
+maq(şı), +mek(şi), +baq(şı), +bek(şi), +paq(şı), +pek(şi) (Gelecek Zaman 3. Tip)
+ar, +er, +r (Geniş Zaman)
4.3) Tasarlama Kipleri
+sa, +se (Şart Kipi)
+uw, +üw, +w (Gereklilik Kipi)
+ayın, +eyin; +yın, +yin ( Emir Kipi)
+ayıq, +eyik; +yıq, +yik ( Emir Kipi)
+nız, +niz, +ndar, +nder, +nızdar, +nizder ( Emir Kipi)
+sın, +sin (Emir Kipi)
+(i)ndar, +(ı)ndar (Emir Kipi)
+ğay, +gey, +qay, +key (istek Kipi 1.Tip)
+ğı, +gi; +qı, +ki (İstek Kipi 2.Tip)
4.4 Birleşik Kipli Çekim
+edi (Hikaye)
+eken (Rivayet)
+bol (Şart)
4.5) İsim-Fiil Ekleri
+(ı)s, +(i)s
+uw, +üw, +w
4.6) Sııfat-Fiil Ekleri
+ğan, +gen, +qan, +ken
+mas, +mes, +bas, +bes, +pas, +pes
+atın, +etin, +ytın, +ytin
4.7 Zarf-Fiil Ekleri
+ıp, +ip, +p
+may, +mey; +bay, +bey, +pay, +pey
+ğanda, +gende; +qanda, +kende
+a, +e, +y
+ğanşa, +genşe, +qanşa, +kenşe
+ğalı, +geli; +qalı, +keli
+mastan, +mesten; +bastan, +besten; +pastan, +pesten
+mayınşa, +meyinşe; bayınşa, +beyinşe; +payınşa, +peyinşe
Kaynak:
Nergis Biray, Ekrem Ayan, Güljanat Kurmangaliyeva Ercilasun, Çağdaş Kazak Türkçesi, Bilge Kültür Sanat, 2018
Ercilasun, A.E, Türk Lehçeleri Grameri, Bölüm: Kazak Türkçesi ( Yazar: Ferhat Tamir)
Yorum Gönder